free cortisol

کورتیزول هورمونی استروئیدی است که به وسیله غده آدرنال تولید می شود و از هورمون های ضروری است.

کورتیزول که باعث شکست چربی و پروتئین می شود، موجب تحریک تولید گلوگز در کبد می شود که به بدن در واکنش فیزیکی و احساسی به استرس، تنظیم فشار خون، کنترل التهاب،عملکرد قلبی-عروقی، کمک می کند. تولید و ترشح کورتیزول به وسیله ACTH تحریک می شود. ACTH نیز از غده هیپوفیز ترشح می شود. غلظت کورتیزول در خون در طی زمان های استرس افزایش می یابد و همچنین کورتیزول به تنظیم سیستم ایمنی کمک می کند. گرما، سرما، عفونت، تروما، ورزش، چاقی و بیماری های ناتوان کننده ، بر سطح کورتیزول تاثیزگذار می باشند.

ترشح هورمون ها در طول روز از الگوی خاصی پیروی می کند. هورمون کورتیزول بیشترین غلظت را در حدود ساعت 8 صبح دارد و هرچه به سمت عصر نزدیک می شویم غلظت کورتیزول کاهش می یابد.

ناکافی بودن غلظت کورتیزول در خون می تواند دلیل علائم غیر اختصاصی نظیر کاهش وزن، ضعف عضلات، خستگی، کاهش فشار خون و یا دردهای شکمی باشد.

کاهش تولید کورتیزول ممکن است به دلایل زیر دیده شود:

هیپوفیز کم کار و یا تومورغده هیپوفیز که مانع از تولیدACTH می شود و به عنوان نارسایی ثانویه غده آدرنال شناخته می شود. 

غده فوق کلیه کم کار و یا آسیب دیده (نارسایی آدرنال) که تولید کورتیزول را محدود می کند و به عنوان نارسایی اولیه آدرنال و یا بیماری آدیسون شناخته می شود.

مقادیر بسیار زیاد کورتیزول خون می تواند موجب افزایش فشار خون، افرایش قند خون،  چاقی، خستگی، خشکی و شکنندگی پوست، رگه های بنفش روی شکم و ضعف عضله شود. در زنان ممکن است موجب نامنظم شدن دوره قاعدگی و افزایش موی زائد بر روی صورت شود. همچنین می تواند موجب تاخیر رشد و کوتاهی قد در کودکان شود. افزایش تولید کورتیزول ممکن است در نتیجه موارد زیر دیده شود:

تومورهای تولید کننده ACTH در غده هیپوفیز (بیماری کوشینگ) و یا در سایر قسمت های بدن که باعث تحریک غده فوق کلیه جهت تولید کورتیزول می شوند(سندروم کوشینگ)

تومور غده آدرنال و یا هایپرپلاژی آدرنال (رشد بیش از اندازه بافت آدرنال)