سندروم آلپورت (Alport syndrome)
سندروم آلپورت (AS) یک بیماری ژنتیکی پیشرونده کلیه است که در بیشتر موارد، این اختلال در دهه اول زندگی ظاهر می شود. با پیشرفت بیماری، عملکرد کلیه ها کاهش می یابد و بیماران مبتلا دچار ESRD (end-stage renal disease) می شوند.
این بیماری به علت ناهنجاری در ژنی است که کلاژن نوع 4 را کد می کند و معمولاً در بیماران مبتلا به این سندروم، هماچوری (وجود خون در ادرار)، پروتئینوری (وجود پروتئین در ادرار)، ادم و فشار خون بالا دیده می شود.
AS در اثر جهش در ژن پروتئینی در بافت همبند به نام کلاژن نوع IV (شامل ژن های COL4A3, COL4A4 و COL4A5A) ایجاد می شود. کلاژن نوع IV یک پروتئین مهم در ساختار گلومرول (Glomerular Basement Membranes or GBM ) در کلیه است که علاوه بر کلیه این ساختار در گوش و چشم نیز وجود دارد.
GBM بخشی از یک ساختار سه لایه است که خون را فیلتر می کند تا سموم و سایر محتویاتی را که بدن برای تولید ادرار نیازی ندارد از بین ببرد.
بنابراین چنانچه فردی به سندروم آلپورت مبتلا باشد با بیماری های کلیوی، از دست دادن شنوایی و ناهنجاری های چشمی مشخص می گردد.
در بیشتر موارد، این اختلال در دهه اول زندگی ظاهر می شود. پس از تشخیص، معاینه خواهر و برادر و سایر اعضای خانواده توصیه می شود. در سه دهه اول زندگی، اکثر بیماران مبتلا به سندروم آلپورت دچار ESRD می شوند و نیاز به دیالیز دارند.
نحوه توارث سندروم آلپورت به شرح زیراست:
- وابسته X غالب :(XLAS) شایع ترین نوع (80% موارد) توارث این سندروم است که به علت جهش در ژن COL4A5 می باشد.
- اتوزومال غالب :(ADAS)این حالت به علت جهش در ژن های COL4A3 و COL4A4 است.
- اتوزومال مغلوب:(ARAS) این حالت نیز به علت جهش در ژن های COL4A3 و COL4A4 رخ می دهد. تشخیص افتراقی سندروم آلپورت چیست؟
تشخیص افتراقی سندروم آلپورت شامل شرایط دیگری از جمله هماچوری خانوادگی مداوم، نارسایی کلیوی، کاهش شنوایی و لکه های شبکیه است.
عوامل خطر برای سندروم آلپورت عبارتند از : - سابقه خانوادگی سندروم آلپورت
- سابقه خانوادگی نفروپاتی غشای پایه نازک.
- سابقه خانوادگی هماچوری میکروسکوپی
- هماچوری میکروسکوپی
مشخصه سندروم آلپورت هماچوری میکروسکوپی (میکرو هماچوری) است. مردان مبتلا به XLAS از اوایل زندگی، میکرو هماچوری مداوم دارند. هماچوری شدید اپیزودیک می تواند به خصوص در دوران کودکی رخ دهد. بیش از 90% زنان مبتلا به XLAS نیز میکرو هماچوری دارند، اگرچه ممکن است متناوب باشد.
روش های تشخیص سندروم آلپورت به شرح زیر است: - آزمایش ادرار: آزمایش ادرار به تشخیص پروتئینوری و هماچوری کمک می کند.
- آزمایش خون: آزمایش خون به یافتن سطوح پروتئین و مواد زائد در خون شما کمک می کند.
- نرخ فیلتراسیون گلومرولی :(eGFR) به بررسی عملکرد کلیه ها در دفع مواد زائد می پردازد.
علاوه بر موارد بالا بیوپسی کلیه، تست شنوایی، تست بینایی و آزمایش ژنتیکی نیز برای تشخیص AS استفاده می شود.
تشخیص به طور معمول به صورت پاتولوژیک انجام می شود، اما پیشرفت های اخیر در تجزیه و تحلیل جامع ژنتیکی، آزمایش ژنتیکی را برای تشخیص AS به عنوان تشخیص خط اول ممکن کرده است.
بهترین روش برای بررسی افراد مشکوک به سندروم آلپورت بررسی هر سه ژن COL4A5، COL4A3 و COL4A4 از نظر انواع بیماری‌زا، با فناوری‌های توالی‌یابی نسل بعدی (NGS) است. رویکردهای NGS ترکیب‌های جدیدی از انواع بیماری‌زا را در سندروم آلپورت شناسایی کرده‌اند. دو نوع، یکی در COL4A3 و دیگری در COL4A4، فنوتیپ شدیدتری نسبت به یک تغییر هتروزیگوت بدون عارضه ایجاد می کند. درک ما از ژنتیک سندروم آلپورت به سرعت در حال تکامل است و هر دو عامل ژنتیکی و غیر ژنتیکی احتمالاً در تنوع فنوتیپی مشاهده شده نقش دارند.
کلیه آزمایشات مربوط به سندروم آلپورت در آزمایشگاه فردا انجام می شود.