ایدز (سندرم نقص ایمنی اکتسابی)، مرحله پیشرفته عفونت ویروس نقص ایمنی انسانی (HIV) است که سیستم ایمنی بدن را تضعیف می‌کند و فرد را در معرض عفونت‌ها و بیماری‌ها قرار می‌دهد. این یک بیماری خطرناک و کشنده است که تنها با آگاهی و پیشگیری می‌توان با خطر ابتلا به آن مبارزه کرد. HIV ویروسی است که به سلول‌های سیستم ایمنی به ویژه لنفوسیت‌های CD4 حمله می‌کند و با گذشت زمان آن‌ها را از بین می‌برد. بعد از ورود HIV به بدن، سیستم ایمنی در مقابل انواع عفونت‌ها و بیماری‌ها ضعیف می‌شود به اندازه‌ای که فرد با یک بیماری عفونی ساده از پا می‌افتد. با کاهش این سلول‌ها بدن توانایی مقابله با عفونت‌ها و برخی سرطان‌ها را از دست می‌دهد. ایدز مرحله نهایی عفونت HIV است که در آن سیستم ایمنی به شدت آسیب دیده است. این بیماری همچنان یکی از مشکلات مهم بهداشت عمومی جهانی است که گلبول‌های سفید بدن را هدف قرار می‌دهد و سیستم ایمنی را تضعیف می‌کند.
علائم و نشانه‌ها
علائم این بیماری معمولا به 3 دسته تقسیم می‌شود: عفونت حاد، عفونت مزمن، ابتلا به بیماری ایدز
. عفونت حاد: علائم شبیه به آنفولانزا ست
. عفونت مزمن: یک دوره 1 تا 10 ساله است که در بدن فرد ویروس حضور دارد. اما شخص از آن اطلاعی ندارد و در حال تضعیف سیستم ایمنی است.
. ابتلا به بیماری: در این مرحله فرد به ایدز مبتلا شده و با علائمی مثل مشکلات ریوی پوستی مواجه می‌شود. اگر فرد در مرحله اول و دوم متوجه بیماری نشده باشه. در این مرحله بیماری خودش را با نشانه‌ی خطرناک‌تری بروز می‌دهد.
علائم HIV بسته به مرحله عفونت متفاوت است:
مرحله اولیه
. تب
. سر درد
. کهیر
. گلو درد
. دردهای عضلانی و مفصلی
. بثورات پوستی
با پیشرفت بیماری و کاهش تعداد سلول‌های CD4 علائم و نشانه‌های دیگری ایجاد می‌شود
. غدد لنفاوی متورم
. کاهش وزن
. تب‌های مکرر
. تعریق شبانه
. خستگی مداوم
. عفونت‌های مکرر
. اسهال
. سرفه
افراد مبتلا به عفونت HIV که تحت درمان نیستند ممکن است به بیماری‌های شدید مبتلا شوند مانند:
. مننژیت کریپتوکوکی
. سل
. سرطان‌هایی مانند لنفوم و سارکوم کاپوزی
. عفونت باکتریایی شدید
. هپاتیت B و C که باعث بدتر شدن سایر عفونت‌ها مثل HIV می‌شوند.
اگر فرد در معرض خطر عفونت HIV قرار داشته یا علائم مشکوک را تجربه می‌کند باید یه پزشک مراجعه کند. تشخیص زود هنگام می‌تواند به شروع سریع‌تر درمان و کاهش خطر انتقال ویروس کمک کند.
عوامل پیشگیری
. نداشتن شریک جنسی متعدد و استفاده از کاندوم در حین رابطه جنسی
. محدود کردن شرکای جنسی
. عدم استفاده از سرنگ آلوده
. رعایت سلامت بارداری قبل از اقدام به بارداری
. عدم استفاده از وسایل بهداشتی اشخاص دیگر
روش‌های انتقال
. انتقال از طریق خون
. شیر مادر
. مایع منی
. ترشح واژن
رفتارها و شرایطی که افراد را در معرض خطر بیشتر ابتلا به HIV قرار می‌دهد.
. داشتن رابطه جنسی مقعدی یا واژینال بدون کاندوم
.داشتن سایر عفونت‌های مقاربتی مانند سیفلیس، تبخال کلامیدیا، سوزاک و واژینوز باکتریایی
. استفاده مشترک از سوزن، سرنگ و سایر تجهزات تزریقی یا محلول‌های دارویی آلوده هنگام تزریق مواد مخدر
. دریافت تزریقات نا ایمن، انتقال خون یا پیوند بافت و روش‌های پزشکی که شامل برش یا سوراخ کردن غیر استریل است. یا صدمات تصادفی با سوزن به ویژه در میان کارکنان پزشکی
. مادرانی که کودک شیرخوارد دارند از طریق شیردهی این ویروس را به راحتی به کودک خود منتقل می‌کنند.
تشخیص
تشخیص HIV شامل آزمایش‌های مختلفی است که به بررسی وجود آنتی بادی‌ها، آزمایش‌های ترکیبی، آزمایش‌های مولکولی و آزمایش تاییدی وسترن بلات می‌پردازد
. آزمایش‌های آنتی بادی (Antibody Tests)
این آزمایش بر پایه شناسایی آنتی‌بادی‌های تولید شده توسط سیستم ایمنی بدن در برابر ویروس HIV انجام می‌شود. از آنجا که آنتی بادی‌ها معمولا چند هفته پس از عفونت در خون ظاهر می‌شود. این آزمایش پس از 3 تا 12 هفته از زمان تماس احتمالی با ویروس قابل اطمینان هستند.
آزمایش الایزا ( ELISA) :یکی از رایج‌ترین آزمایش‌های اولیه که اگر نتایج آن مثبت باشد نیاز به آزمایش تاییدی دارد
. آزمایش‌های ترکیبی (آنتی بادی – آنتی ژن) یا نسل چهارم
این آزمایش‌ها علاوه بر آنتی بادی‌های HIV، آنتی ژن P24 را که بخشی از ساختار ویروس است و زودتر از آنتی‌بادی‌ها در بدن ظاهر می‌شود، تشخیص می‌دهند. به دلیل شناسایی سریع‌تر عفونت (حدود 2 تا 6 هفته پس از تماس با ویروس) این آزمایش‌ها دقت بالاتری نسبت به تست‌های آنتی‌بادی دارند
. آزمایش‌های مولکولی
. آزمایش مولکولی (PCR) یکی از دقیق‌ترین روش‌ها برای تشخیص HIV است که می‌تواند به منظور تشخیص زود هنگام در افراد مشکوک به عفونت حاد ویروس HIV استفاده شود و ویرس را پیش از ظهور آنتی‌بادی‌های آن در بدن شناسایی کند.
. RT – PCR : برای تشخیص مستقیم RNA ویروس HIV در خون استفاده می‌شود. این تست می‌تواند عفونت HIV را در مراحل اولیه (حتی قبل از تولید آنتی بادی‌ها) شناسایی کند. همچنین جهت اندازه‌گیری بار ویروس (Viral Load) در افراد مبتلا به HIV به کار می‌رود. تا میزان تکثیر ویروس و تاثیر درمان را ارزیابی کند. این تست جایگزین خوبی برای آزمایش‌های سرولوژی ایدز می‌باشد. زیرا PCR خود ویروس را تشخیص می‌دهد ولی تست‌های سرولوژی ایدز آنتی‌بادی‌هایی که سیستم ایمنی بدن بر علیه ویروس HIV تولید می‌کند را تشخیص می‌دهد. این آزمایش می‌تواند برای تشخیص این ویروس ، قبل از تولید آنتی‌بادی‌ها در بدن استفاده شود.
. آزمایش تاییدی وسترن بلات (Western blot)
. western blot : یک تست تاییدی برای تشخیص HIV است. این آزمایش پروتئین‌های ویروس HIV را در خون شناسایی می‌کند. دقت بسیار بالایی دارد. و قابلیت شناسایی پروتئین‌ها با مقدار کم را دارد.
سوالات پر تکرار
. HIV چیست و چگونه منتقل می‌شود؟
ویروسی است که به سیستم ایمنی بدن حمله می‌کند و می‌تواند از طریق تماس جنسی محافظت نشده، استفاده مشترک از سرنگ‌‌های آلوده و از مادر به کودک در دوران بارداری، زایمان یا شیردهی منتقل شود.
. تفاوت بین ایدز و HIV چیست؟
HIV ویروسی است که به سیستم ایمنی حمله می‌کند. در صورتی که ایدز مرحله پیشرفته عفونت HIV است که در آن سیستم ایمنی به شدت تضعیف شده‌است.
. علائم اولیه عفونت HIV چیست؟
علائم اولیه ممکن است شامل: تب، گلو درد، خستگی، تورم لنفاوی و راش‌های پوستی باشد که معمولا در عرض چند هفته پس از عفونت ظاهر می‌شود.
. چگونه می‌توانم بدانم که به HIV مبتلا هستم؟
تنها راه مطمئن برای تشخیص این ویروس آزمایش خون است.
. آیا درمانی برای HIV وجود دارد؟
در حال حاضر درمان قطعی برای HIV وجود ندارد. اما داروهای ضد ویروسی می‌تواند تکثیر ویروس را کنترل کرده و کیفیت زندگی فرد مبتلا را بهبود ببخشد.
. چگونه می‌توان از ابتلا به HIV پیشگیری کرد؟
استفاده از کاندوم در روبط جنسی، پرهیز از استفاده مشترک از سوزن و سرنگ و انجام آزمایش‌های منظم می‌تواند خطر ابتلا به HIV را کاهش دهد.
. آیا HIV از طریق تماس‌های غیر جنسی منتقل می‌شود؟
خیر. HIV از طریق تماس‌های معمولی مانند: دست دادن، بغل کردن، استفاده مشترک از ظروف غذاخوری یا نیش حشرات منتقل نمی‌شود
. آیا می‌توان با وجود HIV زندگی سالم و طولانی داشت؟
بله با درمان مناسب و رعایت نکات بهداشتی افراد ابتلا به HIV می‌توانند زندگی طولانی و سالمی داشته باشند.
. آیا زنان مبتلا به HIV می‌توانند باردار شوند و کودک سالمی داشته باشند؟
بله، با مراقبت‌های پزشکی مناسب زنان مبتلا به HIV می‌توانند باردار شوند و خطر انتقال ویروس به نوزاد را کاهش دهند.
. آیا واکسنی برای پیشگیری از HIV وجود دارد؟
در حال حاضر واکسن موثری برای پیشگیری از HIV وجود ندارد. اما تحقیقات در این زمینه ادامه دارد.
منابع
https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/hiv-aids
https://doctoreto.com/blog/free-aids-test-centers
https://www.iranhiv.com