اضطراب یک احساس نگرانی مداوم و درونی هست که ممکن است دلیل واضحی نداشته باشد و در مواردی با احساس ترس، دلهره و نگرانی همراه باشه. اما استرس واکنش به یک عامل بیرونی و مشخص است که معمولا این حالت موقت است و از بین میرود و این واکنش متواند در مواجهه با موقعیت های مختلف مثل امتحانات، مصاحبه شغلی و یا … رخ دهد.
تفاوت بین اضطراب و استرس
مرز باریکی این دو مورد وجود دارد. استرس و اضطراب هر دو واکنش‌های احساسی هستند اما اغلب با یک دیگر اشتباه گرفته می‌شوند در صورتی که تفاوت اساسی با یکدیگر دارند. استرس واکنش بدن به یک فشار خارجی است که معمولا به یک محرک مشخص مرتبط است که این محرک می‌تواند بلند مدت یا کوتاه مدت باشد، مانند: فشار کاری یا مشکلات مالی. از سوی دیگر اضطراب یک واکنش درونی است که معمولا با نگرانی‌های بیش از حد توسط یک محرک خارجی مشخص بروز می‌کند و بیشتر به نگرانی‌های مداوم مرتبط است مانند نگرانی درباره آینده.
چگونگی به وجود آمدن اضطراب
اضطراب می‌تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود از جمله:
. عوامل ژنتیکی: سابقه خانوادگی اضطراب یا اختلالات روانی می‌تواند خطر ابتلا را افزایش دهد.
. عوامل محیطی: تجربیات ناخوشایند در کودکی، فشارهای اجتماعی یا حوادث تروماتیک می‌تواند منجر به اضطراب شود.
. عوامل بیولوژیکی: عدم تعادل در ترشح مواد شیمیایی مغز مانند سروتونین و دوپامین ممکن است در بروز اضطراب نقش داشته باشد.
علائم و نشانه‌های رایج در اضطراب
. احساس عصبی بودن، بی‌قراری یا تنش
. داشتن احساس خطر، وحشت یا عذاب
. ضربان قلب بالا
. تنفس سریع
. عرق کردن
. لرزیدن
. احساس ضعف یا خستگی
. مشکل در تمرکز
. مشکلات گوارشی
. عدم کنترل نگرانی
. لرزش یا پرش بدن
. حالت تهوع، اسهال یا سندرم روده تحریک‌پذیر
انواع اختلالات اضطرابی
. اختلال اضطراب فراگیر (Generalized Anxiety Disorder – GAD)
اضطراب مزمن و بیش از حد در مورد مسائل روزمره بدون علل مشخص
. اختلال هراس (Panic Disorder)
حملات ناگهانی و شدید اضطراب همراه با علائم جسمی مانند تپش قلب و تنگی نفس
. فوبیاهای خاص (Specific Phobias)
ترس شدید و غیر منطقی از یک شی یا موقعیت خاص (مانند ترس از ارتفاع یا ترس از حیوانات)
. اختلال اضطراب اجتماعی (Social Anxiety Disorder – SAD)
ترس شدید از موقعیت‌های اجتماعی و تعامل با دیگران به دلیل نگرانی از قضاوت شدن
. اختلال اضطراب جدایی (Separation Anxiety Disorder)
اضطراب شدید در مورد جدایی از افراد نزدیک. این مورد بیشتر در کودکان دیده می‌شود.
. اختلال وسواس فکری – عملی (Obsessive-Compulsive Disorder – OCD)
افکار مزاحم و اضطراب آور (وسواس‌ها) که منجر به انجام رفتارهای تکراری برای کاهش اضطراب می‌شود.
. اختلال استرس پس از سانحه (Post – Traumatic Stress Disorder – PTSD)
اضطراب شدید پس از تجربه یک رویداد تروماتیک مانند جنگ، تصادف، سو استفاده یا ….
". این اختلالات معمولا با روش‌های مختلفی مانند: روان درمانی، دارو درمانی و تغییر سبک زندگی مدیریت می‌شوند"
راه‌های پیشگیری از اضطراب
. ورزش منظم: فعالیت بدنی منظم، مانند پیاده‌روی سریع، می‌تواند به کاهش میزان اضطراب کمک کند. ورزش منظم یکی از راه‌های پیشگیری و درمان اضطراب محسوب می‌شود
. تکنیک‌های آرام‌سازی: روش‌هایی مانند مدیتیشن، تنفس عمیق و آرام‌سازی عضلانی می‌تواند به کاهش تنش و اضطراب کمک کند. این تکنیک‌ها به آرامش ذهن و بدن کمک می‌کنند
. تغذیه مناسب: رژیم غذایی متعادل و سالم، شامل مصرف میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل، همچنین پرهیز از مصرف کافئین و الکل می‌تواند به بهبود سلامت روان و کاهش اضطراب کمک کند.
. حمایت اجتماعی: برقراری ارتباط مثبت با دوستان، خانواده و شرکت در فعالیت‌های اجتماعی می‌تواند به کاهش احساس تنهایی و اضطراب کمک کند.
. مدیریت استرس: استفاده از تکنیک‌های آرام‌سازی مانند: مدیتیشن، یوگا و تمرینات تنفسی می‌تواند به کاهش استرس کمک کند.
. خواب کافی: اطمینان از داشتن خواب کافی و با کیفیت برای حفظ سلامت روان و کاهش اضطراب ضروری است.
راهکارهای مواجهه با اضطراب
تمرینات آرام‌سازی عضلانی: با تمرکز بر انقباض و انبساط عضلات مختلف بدن، می‌توان تنش‌های فیزیکی را کاهش داد و به آرامش رسید.
تکنیک‌های مدیریت زمان: تنظیم برنامه‌های منظم و اولویت‌بندی وظایف می‌تواند از انباشته شدن کارها جلوگیری کرده و استرس ناشی از آن‌ها را کاهش دهد.
محدود کردن استفاده از دستگاه‌های هوشمند: کاهش زمان استفاده از دستگاه‌های هوشمند می‌تواند به بهبود سلامت روان و کاهش اضطراب کمک کند.
مراجعه به متخصصان سلامت روان: در موارد شدیدتر، صحبت با مشاوران متخصص می‌تواند به شناسایی علل اضطراب و ارائه راهکارهای تخصصی کمک کند.
روان درمانی: مانند درمان شناختی – رفتاری (CBT)
دارو درمانی: استفاده از داروهای ضد اضطراب یا ضد افسردگی تحت نظر و تشخیص پزشک متخصص
تغییرات سبک زندگی: مانند ورزش منظم، تغذیه سالم و تکنیک‌های آرام سازی
تاثیر اضطراب روی فاکتورهای خونی
اضطراب و استرس می‌تواند روی برخی از فاکتورهای خونی تاثیر بگذارد. هنگامی که بدن تحت استرس و اضطراب شدید قرار می‌گیرد، سیستم عصبی سمپاتیک فعال شده و هورمون‌هایی مانند کورتیزول و آدرنالین ترشح می‌شود. این هورمون‌ها می‌تواند باعث تغییرات موقت در برخی از پارامترهای خونی شود.
برخی فاکتورهای خونی ممکن است تحت تاثیر استرس و اضطراب قرار بگیرند:
.گلبول‌های سفید (WBC)
استرس مزمن می‌تواند باعث افزایش یا کاهش تعداد گلبول‌های سفید شود. چون سیستم ایمنی را تحت تاثیر قرار می‌دهد. استرس حاد ممکن
است منجر به افزایش گلبول‌های سفید شود. اما استرس طولانی مدت می‌تواند آن را کاهش دهد.
. گلبول‌های قرمز (RBC ) و هموگلوبین (Hb )
استرس طولانی مدت می‌تواند باعث افزایش تعداد گلبول‌های قرمز شود. زیرا بدن برای جبران افزایش ضربان قلب و تامین اکسیژن بیشتر تولید گلبول قرمز را افزایش می‌دهد.
. فشار خون و سطح گلوگز خون
استرس و اضطراب می‌تواند باعث افزایش قند خون و فشار خون شود. زیرا هورمون‌های استرس گلوگز بیشتری را برای مصرف سلول‌های بدن آزاد می‌کند.
. CPP و مارکرهای التهابی
استرس مزمن ممکن است سطح پروتئین‌های واکنشی C (CRP) و دیگر مارکرهای التهابی را افزایش دهد که نشان‌دهنده التهاب در بدن است.
. انعقاد خون و پلاکت‌ها PLT
استرس می‌تواند تعداد پلاکت‌های خون را افزایش دهد که در موارد شدید ممکن است خطر لخته شدن خون را بالا ببرد.
نکته: استرس و اضطراب می‌تواند بر فاکتورهای خونی تاثیر بگذارد. اما این تغییرات معمولا موقتی هستند. اگر آزمایش خون فرد نشان‌دهنده تغییرات غیر عادی باشد، بهتر است علاوه بر مدیریت استرس با پزشک متخصص مشورت شود تا علل دیگر مورد بررسی قرار بگیرد.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم
اگر اضطراب به صورت مداوم تجربه شود بر زندگی روزمره فرد تاثیر می‌گذارد. در این مرحله لازم است با پزشک یا متخصص سلامت و روان مشورت شود. علائمی مانند: حملات پانیک، مشکلات خواب یا ناتوانی در انجام وظایف روزانه نشان‌دهنده نیاز به کمک متخصص در این زمینه است.
عواقب درمان نشدن اضطراب
. اختلالات خواب: بی‌خوابی یا خواب ناآرام
. مشکلات جسمی: مانند سر درد، مشکلات گوارشی و فشار خون بالا
. اختلالات روانی: مانند افسردگی یا سایر اختلالات اضطرابی
. کاهش کیفیت زندگی: ناتوانی در انجام فعالیت‌های روزمره و کاهش رضایت از زندگی
به‌روزترین اطلاعات درباره اضطراب و استرس
. تاثیر فناوری: استفاده مفرط از فناوری و شبکه‌های اجتماعی می‌تواند به افزایش استرس و اضطراب منجر شود
. روش‌های درمانی جدید: روش‌های نوینی مانند تحریک مغناطیسی ترانس کرانیال (TMS) در حال بررسی برای درمان اضطراب هستند.
سوالات پر تکرار
اضطراب چیست و چه تفاوتی با استرس دارد؟
اضطراب واکنش طبیعی بدن به شرایط ناشناخته یا تهدیدآمیز است که با نگرانی و ترس همراه است. استرس نیز واکنش بدن به فشارهای خارجی است، اما اضطراب معمولاً بدون وجود عامل خارجی مشخص و به صورت درونی تجربه می‌شود.
علائم جسمانی اضطراب کدام‌اند؟
تپش قلب، تعریق، لرزش، تنفس سریع، سرگیجه، مشکلات گوارشی و تنش عضلانی از جمله علائم جسمانی اضطراب هستند.
چه عواملی باعث اضطراب می‌شوند؟
عوامل ژنتیکی، شیمی مغز، تجربیات تلخ، استرس‌های مداوم و محیط زندگی می‌توانند در بروز اضطراب نقش داشته باشند.
انواع اختلالات اضطرابی کدام‌اند؟
اختلال اضطراب فراگیر، اختلال هراس (پانیک)، فوبیاهای خاص، اختلال اضطراب اجتماعی و اختلال اضطراب جدایی از جمله انواع اختلالات اضطرابی هستند.
حملات پانیک چیست و چه مدت طول می‌کشد؟
حملات پانیک حملات ناگهانی و شدید ترس هستند که معمولاً بین ۱۰ تا ۳۰ دقیقه طول می‌کشند و با علائمی مانند تپش قلب، تعریق و احساس خفگی همراه‌اند.
چگونه می‌توان اضطراب را مدیریت کرد؟
تکنیک‌های آرام‌سازی مانند تمرینات تنفسی، مدیتیشن، ورزش منظم، تغذیه سالم و مشاوره روان‌شناسی می‌توانند در مدیریت اضطراب مؤثر باشند.
آیا اضطراب در کودکان نیز وجود دارد؟
بله، کودکان نیز ممکن است اضطراب را تجربه کنند، به‌ویژه در مواجهه با موقعیت‌های جدید یا استرس‌زا.
آیا اضطراب قابل درمان است؟
بله، با استفاده از روش‌های روان‌درمانی، دارودرمانی و تغییر سبک زندگی، می‌توان اضطراب را مدیریت و درمان کرد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر اضطراب به‌طور مداوم در فعالیت‌های روزمره تداخل ایجاد کند یا با علائم جسمانی شدید همراه باشد، مراجعه به پزشک توصیه می‌شود.
آیا تغذیه می‌تواند بر اضطراب تأثیر بگذارد؟
بله، مصرف مواد مغذی مناسب و پرهیز از کافئین و الکل می‌تواند در کاهش علائم اضطراب مؤثر باشد.
منابع
https://www.apa.org/topics/stress/anxiety-difference
https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/generalized-anxiety-disorder/symptoms-causes/syc-20360803
https://www.webmd.com/anxiety-panic/anxiety-disorders