لوپوس یکی از انواع بیمارهای خود ایمنی است که در نتیجه حمله سیستم ایمنی بدن به بافت ها و اندام های خودی ایجاد می شود. این حملات باعث التهاب، ورم و آسیب نقاط مختلف بدن همچون مفاصل، پوست، کلیه ها، خون، قلب و ریه می شود. هرچند درمان کاملی برای لوپوس وجود ندارد، اما از درمان هایی جهت کنترل بیماری و کاهش شدت آن کمک گرفته می شود.
علائم و نشانه های لوپوس چیست؟
ایجاد درد در مفاصل: اگرچه اغلب، ایجاد راش های پوستی اولین نشانه بیماری لوپوس است. اما یکی از مهمترین علائم این بیماری درد عضلات و مفاصل است. درد، تورم و خشکی مفاصل به ویژه در صبح یکی از شایع ترین علایم لوپوس است.
مفاصل مچ دست، پنجه و انگشتان در این بیماری بیشتر آسیب پذیر می شوند. آنچه ورم مفاصل و درد را در این بیماری از آرتریت روماتویید متمایز می کند این است که در آرتروز معمولا درد در هر دو طرف است، در حالیکه در لوپوس درد بیشتر در یک سمت بدن دیده می شود و بیشتر بیماران مبتلا به آرتروز میانسال و سالمند هستند، در حالیکه لوپوس بیشتر زنان در سنین باروری را تهدید می کند. لوپوس مانند آرتروز به مرور زمان سبب تغییر شکل مفاصل می شود.
ایجاد راش های پروانه ای در پوست: راش های معمول لوپوس روی گونه ها و بالای بینی را درگیر می کنند. این راش ها پروانه مانند بوده و در مقابل نور خورشید حساس می باشد.
ایجاد تغییر در ناخن ها: راش های لوپوسی می توانند باعث ایجاد قرمزی در پشت دست و ناخن ها شوند. همچنین باعث عدم خون رسانی صحیح به ناخن ها می شود که ابن امر موجب بی نظمی در شکل ناخن است. همچنین با ایجاد التهاب در بستر ناخن ها باعث ایجاد تورم در این بافت می شود.
تب و خستگی: خستگی مزمن یکی از مهمترین نشانه های لوپوس است. این خستگی می تواند ناشی از کم خونی و یا اختلال در عملکرد قلب، ریه، کلیه ها و دیگر مشکلاتی باشد که بر اثر لوپوس بوجود می آیند. تب می تواند از علائم عود بیماری باشد. وجود هرگونه تب غیر قابل توجیه در بیمار لوپوسی نیاز به بررسی از نظر عود بیماری دارد. همچنین تب ممکن است ناشی از وجود عفونت در بیمار باشد، که خود عفونت نیز می تواند باعث عود بیماری گردد.
حساسیت به نور خورشید: بسیاری از مبتلایان به لوپوس به نور آفتاب حساس هستند، به طوری که با قرار گرفتن در معرض نور آفتاب دچار راش قرمز رنگ در مناطق در معرض می شوند. همچنین نور خورشید می تواند ضایعات پوستی را تشدید نماید.
ریزش مو: بیماران لوپوسی معمولا در زمان فعالیت بیماری دچار ریزش مو می شوند. این نوع ریزش مو به صورت منتشر است و با کنترل بیماری برطرف می شود.
Raynaud’s phenomenon: به وضعیتی میگویند که سرما یا استرس موجب اسپاسم عروق در قسمتی از اندام میشود. علامت این اسپاسم معمولا درد در انگشتان دست یا پا است. Raynaud’s phenomenon در بیماری لوپوس به علت التهاب عروق خونی ایجاد میشود و گاهی اوقات چنان شدید شده که منجر به گانگرن و سیاه شدن انگشت میشود.
درد در قفسه سینه: التهاب پرده های اطراف ریه و قلب می تواند منجر به درد قفسه سینه شود، که معمولا این درد با تنفس و سرفه تشدید می شود.
سر درد: درگیری مغز در مبتلایان به لوپوس می تواند منجر به بروز سردرد شود. سردرد ناشی از لوپوس معمولاً شدید بوده و با سردردهای قبلی بیمار متفاوت است و به مسکن جواب نمی دهد. سردرد می تواند به علت میگرن، افسردگی و اضطراب نیز باشد است. توصیه می شود در صورتی که سردرد جدید یا شدید ایجاد شد، هر چه سریعتر به متخصص روماتولوژی مراجعه نمائید، تا بررسی های لازم به عمل آید.
چه کسانی بیشتر در معرض این بیماری هستند؟
لوپوس می تواند در هر دو جنس و در تمامی نژادها بروز یابد. اما میزان این بیماری در زنان 8 برابر مردان است. همچنین سن بروز این بیماری 20-40 سالگی است. لوپوس می تواند زمینه خانوادگی داشته باشد اما این بیماری فقط در 3% از فرزندان افراد مبتلا به لوپوس مشاهده شده است.
تشخیص:
ازآنجا که علائم اولیه لوپوس می تواند مشابه با بیماری های دیگر بوده و بروز دیررس داشته باشد و همچنین ممکن است این نشانه ها در افراد مختلف متفاوت باشد، تشخیص بالینی این بیماری با چالش رو به رو است. بررسی ها حاکی از آن است که میزان برخی از آنتی بادی ها طی این بیماری تغییر می یابد از این رو تست های تشخیصی آزمایشگاهی از مهمترین روش های بررسی این بیماری می باشند که از جمله این آزمایشات می توان به موارد ذیل اشاره کرد:
- (Antinuclear antibodies (ANAs
- (Deoxyribonucleic and antibodies (Anti DNAs
- Anti-Smith and antibodies
- شمارش گلبولهای قرمز، سفید و پلاکت
انواع لوپوس:
لوپوس اریتماتوز سیستمیک (SLE): این نوع از لوپوس می تواند باعث ایجاد جوش ها و کهیر های پروانه شکل برروی پوست بینی و گونه ها شده و در صورت درمان نشدن برروی تمام پوست بدن گسترش یابد. بجز آسیب دیدن پوست بیماری لوپوس می تواند باعث ملتهب شدن و یا آسیب دیدن مفاصل، ماهیچه ها، غشاء درونی یا اطراف ریه، قلب کلیه و مغز شود
لوپوس اریتماتوزدیسکوئید(DLE): این نوع از لوپوس معمولا پوستی که در برابر آفتاب قرار گرفته را تحت تاثیر قرار داده و تاثیری برروی اندام های حیاتی نمی گذارد. ضایعات قرص مانند این بیماری معمولا بعد از بهبود باعث باقی ماندن جای آنها برروی پوست می شوند.اثرات لوپوس دیسکوئید محدود به پوست است. هر چند علائم لوپوس سیستمیک مانند درگیری کلیه و قلب در 10% از افراد واجد لوپوس دیسکوئید نیز مشاهده شده است.
لوپوس دارویی (Drug- Induced Lupus Erythematosus(DILE یک بیماری اتوایمون و مشابه بیماری لوپوس سیستمیک (SLE) است که به واسطه‌ی داروهای خاصی ایجاد میشود. در حال حاضر در حدود ۳۸ دارو وجود دارد که مشخصاً مصرف‌شان ممکن است سبب بروز لوپوس دارویی شود. لوپوس دارویی معمولاً خفیف‌تر از لوپوس سیستمیک است و اغلب ماهها و حتی سالها بعد از شروع مصرف داروهای مسبب آن، بروز می‌نماید. علائم بالینی DILE به طور عمده شامل درد و التهاب مفاصل، تب، التهاب قلب و پریکارد، التهاب ریه و پلور، راشهای پوستی و یووئیت قدامی است. در حالی که احتمال درگیری کلیه‌ها و سیستم اعصاب مرکزی در این بیماری نادر است. لازم به ذکر است که به رغم اینکه درگیری کلیه‌ها و CNS در لوپوس دارویی نادر می‌باشد اما بعضی از داروها اساساً ممکن است به طور واضح درگیری کلیه ایجاد کنند.
درمان لوپوس:
درمان بیماری لوپوس بسته به نوع علایم و نشانه های بروز کرده متفاوت است. داروهایی که عموما برای درمان این بیماری استفاده می شوند شامل داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs)، کورتیکواستروئیدها (Corticosteroids) و داروهای سرکوب کننده ایمنی(Immunosuppressants) می باشند. مصرف و عدم مصرف این داروها، میزان و نوعشان و نحوه مصرف آنها باید به تشخیص پزشک صورت گیرد.