کلسترول از مواد طبیعی است که در بدن ساخته می شود. مقادیرعمده این ماده (75%) توسط کبد و میزان کمتری ازآن (25%) از طریق مواد غذایی وارد بدن می شود. اگرچه افزایش بیش از حد کلسترول برای بدن مضر است اما وجود به اندازه کلسترول نقش مهمی درحفظ غشای سلولی و ساخت هورمون ها ایفا می کند.
علائم کلسترول بالا کدامند؟
افزایش مقدار کلسترول عمدتا با علائم خاصی همراه نیست. این در حالیست که مقادیر بیش از حد آن با ایجاد پلاک در شریان ها سبب تصلب شراین، سختی عروق و در نهایت حمله قلبی می گردد. بررسی میزان کلسترول شامل چه مواردی است؟
- لیپوپروتئین پرچگال (HDL :( HDL باعث انتقال کلسترول از سلول به کبد و یا انتقال آن به خارج از بدن به عنوان مواد زائدمی شود. به همین دلیل HDL به عنوان کلسترول خوب شناخته می شود و هر چه سطح آن بیشتر باشد بهتر است.
- لیپوپروتئین کم‌چگال (LDL): کلسترول را به سلول‌هایی که به آن نیاز دارند حمل می‌کند. اگر میزان کلسترول موجود بیش از مقدار مورد نیاز سلول‌ها باشد، در این صورت این ماده در دیواره سرخرگ‌ها رسوب می‌کند که این باعث بروز بیماری‌های مربوط به سرخرگ‌ها می‌شود. به همین دلیل به LDL کسترول بد گفته می‌شود.
- میزان تری گلیسیرید در خون یکی از مهم‌ترین فاکتورها جهت بررسی سلامت متابولیک است؛ افزایش سطح‌تری گلیسیرید باعث افزایش احتمال ابتلا به بیماری‌های عروق کورونری، دیابت و کبد چرب می‌شود. عامل دیگر افزایش دهنده خطر ابتلا به بیماری‌های عروق کورونری افزایش کلسترولLDL (کلسترول بد) و کاهش کلسترول HDL (کلسترول خوب) می‌باشد. عامل دیگری که احتمال ابتلا به بیماری قلبی را بالا می‌برد کلسترول تام خون می‌باشد.
دلیل افزایش کلسترول چیست؟
- رژیم غذایی حاوی چربی های اشباع
- ورزش نکردن و بی‌تحرکی: این دو باعث افزایش کلسترول خون می‌شوند.
- چاقی مفرط: احتمال بالا بودن کلسترول LDL و تری‌گلیسیرید و پایین بودن لیپوپروتئین پرچگال (HDL) در افراد دارای اضافه وزن بیشتر است.
- استعمال دخانیات: در سیگار ماده شیمیایی به نام آکرولئین وجود دارد که از انتقال کلسترول از رسوبات چرب به کبد توسط کلسترول خوب (HDL) جلوگیری کرده و با افزایش LDL باعث ایجاد پلاک درعروق و در نهایت تصلب شرایین می‌شود.
- بیماری‌های زمینه‌ای: افراد مبتلا به فشار خون بالا و دیابت اغلب کلسترول بالایی دارند. برخی بیماری‌های دیگری که می‌توانند باعث افزایش سطح کلسترول شوند عبارتند از:
- بیماری‌های کلیوی
- بیماری‌های کبدی
- کم‌کاری غده تیروئید (هیپوتیروئیدیسم)
برخی از عوامل مؤثر در کلسترول بالا غیرقابل تغییر بوده و به طور طبیعی احتمال بروز حمله قلبی یا سکته مغزی را افزایش می‌دهند. این عوامل که پزشکان به آن‌ها عوامل ثابت می‌گویند، عبارتند از:
- سابقه خانوادگی ابتلا به بیماری کرونری قلب (CHD) یا سکته مغزی در سنین پایین
- سابقه خانوادگی ابتلا به عارضه‌های ناشی از کلسترول
- سن: هر چه سن بالاتر باشد احتمال تنگ شدن سرخرگ‌ها (تصلب شرایین) بالاتر است.
- نژاد: احتمال حمله قلبی در افرادی که دارای تبار هندی، پاکستانی، بنگلادشی و سری‌لانکایی هستند بیشتر است.
- جنسیت: احتمال حمله قلبی در مردان بیشتر از زنان است.
- هایپرکلسترولمی فامیلی : «هایپرکلسترولمی فامیلی» به معنی کلسترول بالای ارثی است. افراد مبتلا به این عارضه از زمان تولد دارای کلسترول بالا هستند، که باعث می‌شود این افراد در سنین پایین به مشکلات قلبی مثل تصلب شرایین و بیماری کرونری قلب دچار شوند.
آیا کلسترول با جنسیت مرتبط است؟
میزان HDL(کلسترول خوب) خون در زنان بیش از مردان است چراکه هورمون زنانه استروژن باعث افزایش میزان HDL می شود؛ به همین دلیل میزان کلسترول تام در زنان تا پیش از یائسگی کمتر از مردان است. پس از یائسگی میزان کلسترول در زنان افزایش می یابد که این امر حاکی از لزوم تغذیه مناسب در این دوره برای زنان است.
راه های کاهش کلسترول چیست؟
- مصرف غذاهای حاوی فیبر: رژیم غذایی سرشار از فیبر می تواند باعث کاهش LDL شود. از آنجا که اضافه وزن یکی از ریسک فاکتورهای ابتلا به کلسترول بالاست غذاهای حاوی فیبر مانند میوه ، سبزیجات، غلات کامل و حبوبات با کمک کردن به کاهش وزن در کنترل میزان کلسترول موثرند.
- آگاهی از میزان کالری مصرفی: انجمن قلب آمریکا توصیه می کند که 25-30% از کالری روزانه خود را با مصرف روغن های گیاهی، مغزها و ماهی تامین کنید. در یک فرد سالم میزان مصرف چربی اشباع می تواند تنها 7% از میزان کل کالری روزانه را شامل شود.
- مصرف هوشمندانه پروتئین: به منظور کاهش کلسترول مصرف گوشت قرمز را کاهش داده و از مرغ، ماهی و بوقلمون استفاده کنید.
- قبل از مصرف ماکیان، پوست آن ها را حذف کنید.
- مصرف ماهی های روغنی مانند سالمون با افزایش میزان امگا3 به کاهش میزان تریگلسیرید و افزایش کلسترول خوب (HDL) می انجامد.
- مصرف سویا باعث کاهش LDL (کلسترول بد) و تریگلیسرید می شود.
- رژیم غذایی کم کربوهیدرات باعث بهبود میزان HDL می گردد.
- کاهش وزن می تواند باعث کاهش کلسترول شود.
- ترک سیگار: سیگار کشیدن نه تنها به ریه شما آسیب می زند بلکه با کاهش میزان کلسترول خوب باعث افزایش خطر سکته قلبی و مغزی می شود. با ترک سیگار می توانید میزان HDL را افزایش دهید.
- • ورزش کردن: ورزش کردن باعث افزایش میزان HDL تا 6%و کاهش میزان LDL تا 10% می شود. تحقیقات حاکی از آن است که 40قبقه ورزش ، 3 تا 4 بار در هفته باعث کاهش میزان کلسترول خون می گردد.