آنمی وضعیتی است که طی آن خون از میزان کافی گلبول های قرمز سالم و یا هموگلوبین برخوردار نیست . هموگلوبین بخش اصلی گلبول های قرمز است که به اکسیژن متصل می شود.چناتچه گلبول های قرمز یا هموگلوبین غیرطبیعی و یا کم باشد،سلول های بدن میزان کافی اکسیژن دریافت نمی کنند.
علائم آنمی (مانند خستگی) به این علت رخ می دهد که اندام های بدن نمی توانند به درستی عمل کنند.
زنان، کودکان و افرادی با بیماری های مزمن بیشتر در معرض ابتلا به آنمی هستند.
عوامل مهمی که در بررسی کم خونی باید به یاد داشت عبارتند از:
زنان در سنین باروری در معرض ابتلا به آنمی فقر آهن هستند، علت آن کمبود خون ناشی از قاعدگی و افزایش تقاضای خون در طی بارداری می باشد.
ممکن است بالغین مسن به دلیل رژیم غذایی نامناسب و یا شرایط پزشکی ویژه در معرض ابتلا به کم خونی قرار گیرند.
تایپ های گوناگونی از آنمی وجود دارد که علت ایجاد و روش درمان آنها با هم متفاوت است. آنمی فقر آهن، شایع ترین نوع کم خونی است که با تغییرات رژیم غذایی و مصرف مکمل های آهن قابل درمان است. برخی از انواع کم خونی، مانند آنمی دوران بارداری، ممکن است به عنوان یک فرایند طبیعی محسوب شوند. در حالی که برخی انواع آنمی ممکن است با ایجاد مشکلات طولانی و دائمی همراه باشند.
400 نوع آنمی وجود دارد. که در 3 گروه قرار می گیرند:
- کم خونی در نتیجه از دست دادن خون
- کم خونی در نتیجه کاهش و یا اختلال در تولید گلبول های قرمز
- کم خونی در نتیجه تخریب گلبول های قرمز
کم خونی در نتیجه از دست دادن خون:
گلبول های قرمز در طی خونریزی از دست می روند، که ممکن است به مرور زمان و به آرامی رخ دهد و اغلب غیر قابل شناسایی است. این نوع خونریزی مزمن عمدتا در نتیجه موارد زیر ایجاد می شود:
- بیماری های گوارشی نظیر زخم های گوارشی، هموروئید، گاستریت (التهاب معده)، سرطان
- استفاده از داروهای ضدالتهاب غیر استروئیدی مانند آسپرین و ایبوپروفن به دلیل توانایی در ایجاد زخم گوارشی
آنمی در نتیجه کاهش یا تولید گلبول قرمز غیر طبیعی:
در این نوع از کم خونی ممکن است بدن تعداد کمی گلبول قرمز بسازد و یا گلبول قرمز تولید شده فاقد کارایی لارم باشند که علت ایجاد آن وجود گلبول های قرمز غیر طبیعی و یا کمبود مواد معدنی و ویتامین های مورد نیاز برای کارکرد مناسب گلبول قرمز می باشد. علل ایجاد این نوع از کم خونی عبارتند از:
- آنمی داسی شکل
- آنمی ناشی از فقر آهن
- کمبود ویتامین ها
- مشکلات مربوط به مغز استخوان و سلول های بنیادی
- برخی شرایط پزشکی
آنمی داسی شکل
از جمله اختلالات وراثتی است که در طی آن گلبول های قرمز هلالی شکل شده و به سرعت شکسته می شوند در نتیجه اکسیژن رسانی به اندام ها مختل شده و آنمی ایجاد می شود
آنمی ناشی از فقر آهن
این نوع از آنمی زمانی روی می دهد که میزان آهن بدن کاهش یابد. مغز استخوان در مرکز استخوان ها قرار گرفته و برای ساخت هموگلوبین به آهن نیاز دارد. این هموگلوبین ها وظیفه انتقال اکسیژن به اندام های بدن را بر عهده دارند. در صورت کافی نبودن میزان آهن، بدن توانایی ساخت هموگلوبین را از دست می دهد.
این نوع از کم خونی ممکن است به دلایل زیر روی دهد:
- رژیم غذایی با آهن ناکافی به ویژه در نوزادان، کودکان، نوجوانان و افرادی با رژیم غذایی گیاهخواری
- نیاز به آهن در دوره بارداری و شیر دهی
- اهدا خون مکرر
- فعالیت زیاد
- بیماری های گوارشی نظیر کرون و برداشتن بخشی از معده و روده کوچک توسط جراحی
- برخی داروها، غذاها و نوشیدنی های کافئین دار
آنمی ناشی از کمبود ویتامین B12:
زمانی روی می دهد که میزان ویتامین B12 و فولات ناکافی باشد. این دو ویتامین جهت ساخت گلبول قرمز ضروری هستند. کمبود این دو ویتامین می تواند در نتیجه موارد زیر ایجاد شود:
- کم خونی مگالوبلاستیک:کمبود ویتامین B12، فولات و یا هر دو
- آنمی پرنشیوز
- کمبود جذب ویتامین B12 به دلیل بیماری هایی از قبیل بیماری کرون، عفونت های انگلی روده، برداشتن بخشی از روده یا معده توسط جراحی، عفونت با HIV
- رژیم غذایی نامناسب: خوردن مقدار کم و یا عدم مصرف گوشت ممکن است موجب کمبود ویتامین B12 شود، در صورت پخت بیش از حد غذا و یا مصرف کم سبزیجات ، ممکن است کمبود اسید فولیک ایجاد شود.
- سایر علل کمبود ویتامین B12: بارداری، برخی داروها، سوء مصرف الکلها، بیماری های روده ای نظیر اسپرو و سلیاک
در اوایل بارداری، فولیک اسید کافی می تواند به پیشگیری از نقائص طناب عصبی مانند اسپینا بیفیدا. در جنین کمک کند.
مشکلات مربوط به مغز استخوان و سلول های بنیادی:
این مشکلات ممکن است از تولید گلبول های قرمز کافی در بدن جلوگیری کنند. برخی از سلول های بنیادی که در مغز استخوان یافت می شود به گلبول های قرمز تبدیل می شوند. چنانچه سلول های بنیادی کاهش یابند، نقص داشته باشند، و یا باسایر سلول ها از جمله سلول های سرطانی متاستاتیک جایگزین شوند، مشکلات مربوط به مغز استخوان و سلول های بنیادی عبارتند از:
- آنمی آپلاستیک در نتیجه کاهش تعداد سلولهای بنیادی و یا فقدان آن ها ایجاد می شود. آنمی آپلاستیک می تواند زمینه ارثی داشته باشد و یا در اثر آسیب مغز استخوان در نتیجه مواجهه با اشعه، شیمی درمانی،دارو و یا عفونت روی دهد.
- تالاسمی زمانی رخ می دهد که گلبول های قرمز در بلوغ و یا رشد ناتوان اشند. تالاسمی یک وضعیت ارثی است که درافراد مدیترانه، آفریقا، خاورمیانه و جنوب شرقی آسیا رخ می دهد. این وضعیت می تواند از حدخفیف تا حد کشنده باشد.
- مواجهه با سرب برای مغز استخوان سمی است و باعثکاهش تعداد گلبول های قرمز می شود.
آنمی در نتیجه سایر عوامل:
- بیماری های کلیوی
- کم کاری تیروئید
- سایر بیماری های مزمن مانند سرطان،عفونت، لوپوس، دیابت و آرتریت روماتوئید
- افزایش سن
آنمی ناشی از تخریب گلبول های قرمز:
زمانی که گلبول های قرمز خون شکسته شده و توانایی مقاومت در برابر فشار معمول سیستم گردش خون را از دست دهند آنمی همولایتیک ایجاد می شود. این نوع از کم خونی می تواند در زمان تولد و یا با تاخیر بروز یابد. علل شناخته شده آنمی همولایتیک عبارتند از:
- مشکلات ارثی از جمله آنمی داسی شکل و تالاسمی
- عوامل استرس زا از جمله عفونت ها، داروها، زهر مار و یا عنکبوت و یا غذاهای خاص
- سمیت ناشی از بیماری کلیوی و یا کبدی
- حمله نامناسبسیستم ایمنی ( که به عنوان بیماری همولیتیکتازه متولدین شناخته می شود ، هنگامی که در جنین و یا در خانم باردار رخ می دهد).
- دریچه های مصنوعی قلب، تومورها، سوختگی شدید، مواجهه با مواد شیمیایی، فشار خون شدید و اختلالات انعقادی
- در موارد نادر، طحال بزرگ شده می تواند گلبول های قرمز را به دام بیندازد و آن ها را قبل از پایان عمرشان در جریان خون تخریب کند
تشخیص:
جهت تشخیص به موقع انواع کم خونی و اتخاذ روش های درمانی مناسب آزمایشات زیر توصیه می گردد:
- Hemoglobin Electrophoresis
- Folic acid
- Vitamin B12
- Calcium
- magnesium
- PhosphorusP